بررسی تغییرات میزان متابولیت های ثانویه وفاکتورهای فیزیولوژیک دوگیاه plantago ovata وplantago psyllium تحت تنش خشکی و شوری

گیاهان اسفرزه و بارهنگ تخم مرغی دو گونه متعلق به تیره بارهنگ از گیاهان دارویی ارزشمندی هستند که موسیلاژ حاصل از دانه های رسیده و برگ های این گیاهان دارای کاربردهای مختلف دیگری از جمله خواص ضد میکروبی، ضد حساسیت و التیام دهنده زخم ها هستند. ارزش دارویی این دو گونه به حضور ترکیبات فنلی (فلاونوئیدها)، ساپونین ها و ایریدوئیها در آن ها نسبت داده شده و از آنجا که تولید متابولیت های ثانویه در گیاهان بوسیله عوامل محیطی تغییر می یابند، در این تحقیق به بررسی اثر تنش خشکی بر میزان متابولیت های ثانویه و فاکتورهای فیزیولوژیک دو گونه اسفرزه و بارهنگ تخم مرغی با اعمال سطوح تنش خشکی با دوره های آبیاری شاهد، 5، 8، 11، 14 و 18 روزه در طول یک دوره 30 روزه پرداخته و برای هر یک از سطوح تیمار 5 تکرار در نظر گرفته شد. افزایش در متابولیت های ثانویه، کلروفیل b، a و کلروفیل کل تا سطح مشخصی از تیمارها ادامه یافت. بیشترین میزان متابولیت های ثانویه (فلاونوئید، ساپونین و ایریدوئید) در گیاه اسفرزه در تیمار 14 روزه، کلروفیل ها در تیمار 11 روزه و در بارهنگ تخم مرغی بیشترین میزان فلاونوئید، ساپونین و کلروفیل در 8 روزه و ایریدوئیدها در 11 روزه مشاهده شد. در بخش دیگر از تحقیق به بررسی اثر تنش شوری بر میزان فاکتورهای ذکر شده در دو گونه با اعمال سطوح تنش غلظت-های مختلف 0، 5، 25، 75، 125، 200 و 300 میلی مولار کلرید سدیم( nacl)، در یک دوره 30 روزه پرداخته شد. برای هر سطح تیمار 6 تکرار در نظر گرفته شد. پس از پایان دوره تیمار و اندازه گیری فاکتورها، نتایج حاصل نشان داد که فاکتورهای فیزیولوژیک پرولین و کربوهیدرات در دوگونه تا آخرین سطوح تنش افزایش یافت. بیشترین میزان فلاونوئیدها در گیاه بارهنگ تخم مرغی در تیمار 25 میلی مولار و ساپونین ها و ایریدوئیدها در تیمار 125 میلی مولار کلرید سدیم مشاهده شد. میزان کلروفیل ها نیز تا 125 میلی مولار کلرید سدیم مقاومت نشان داده و از آن پس کاهش یافت. گیاه اسفرزه بیشترین میزان متابولیت ها را در تیمار 5 میلی مولار نشان داد. کلروفیل ها نیز تا همین سطح تیمار مقاومت داشته و در سطوح بالاتر کاهش بافت. مقایسه دو گونه تحت شرایط تنش نشان داد که اسفرزه مقاومت بیشتری نسبت به بارهنگ تخم مرغی به تنش خشکی دارد. در مقابل گیاه بارهنگ تخم مرغی قادر است که سطوح بالای تنش شوری را تحمل کند و مقاومت بیشتری نسبت به اسفرزه دارد.